Trong thời đại mà chuyển đổi số đã len lỏi vào từng ngóc ngách của cuộc sống, việc xây dựng “Bình dân học vụ số” tại Việt Nam không chỉ là một ý tưởng mang tính cách mạng mà còn là con đường giúp chúng ta “đi tắt đón đầu” để bước vào tương lai. Đây cũng là một trong những mục tiêu quan trọng mà Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đang hướng đến với dự thảo Khung năng lực số cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Khung năng lực số – Cánh cửa mở ra nền giáo dục hiện đại
Dự thảo Khung năng lực số là một bước tiến quan trọng nhằm trang bị cho học sinh, sinh viên các kỹ năng cần thiết để sẵn sàng đối mặt với những cơ hội và thách thức trong môi trường số. Theo PGS.TS Đỗ Văn Hùng, khung năng lực này không chỉ tập trung vào kỹ năng công nghệ mà còn mở rộng sang các miền như trí tuệ nhân tạo, an toàn mạng, giao tiếp số và sáng tạo nội dung.
Điểm nhấn đặc biệt của dự thảo này là:
- Cập nhật miền năng lực AI tạo sinh: Đây là lần đầu tiên khả năng sử dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Generative AI) được tích hợp vào hệ thống giáo dục Việt Nam, phản ánh xu hướng công nghệ toàn cầu.
- Cách tiếp cận toàn diện: Bao gồm 24 năng lực thành phần, được chia thành 8 cấp độ từ cơ bản đến chuyên gia, giúp người học phát triển một cách hệ thống.
- Tương thích quốc tế: Khung năng lực số tham chiếu từ mô hình DigComp 2.2 của châu Âu, đảm bảo tính hội nhập nhưng vẫn phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
“Bình dân học vụ số” – Bài học từ lịch sử và hướng đi mới
Nhìn lại phong trào “Bình dân học vụ” trong quá khứ, chúng ta thấy một tinh thần huy động toàn dân đầy quyết tâm để xóa mù chữ. Từ đó, có thể rút ra những bài học quý giá cho “Bình dân học vụ số” trong bối cảnh hiện nay:
- Huy động toàn xã hội:
Từ gia đình đến nhà trường, từ doanh nghiệp đến công sở, tất cả đều có vai trò trong việc thúc đẩy phát triển năng lực số. Ý tưởng về “gia đình số”, “trường học số”, “doanh nghiệp số” là nền tảng để xây dựng một xã hội số toàn diện. - Học liệu số đa dạng và dễ tiếp cận:
Bộ GD&ĐT cần phát hành các tài liệu học tập, nền tảng học liệu số miễn phí hoặc chi phí thấp để tất cả mọi người đều có thể sử dụng. - Phương pháp giảng dạy thực tiễn:
Nhấn mạnh tính thực hành hơn lý thuyết, tích hợp công nghệ vào giảng dạy để tạo hứng thú và hiệu quả học tập cao hơn. - Chính sách hỗ trợ toàn diện:
Các chính sách khuyến khích như tuyên dương cá nhân, tập thể xuất sắc và hỗ trợ tài chính cho các khu vực khó khăn sẽ thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn.
Tích hợp năng lực số vào giáo dục: Con đường không thể thiếu
TS Trương Tiến Tùng, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mở Hà Nội, nhận định rằng việc tích hợp năng lực số vào chương trình học là bước tiến quan trọng. Quá trình này cần được thực hiện đồng bộ và bài bản qua các bước:
- Xây dựng kế hoạch tích hợp rõ ràng:
Đánh giá hiện trạng, xác định năng lực số cần đạt và liên kết với các mục tiêu giáo dục hiện hành. - Điều chỉnh chương trình học:
Tích hợp nội dung số vào các môn học truyền thống như khai thác dữ liệu trong môn Ngữ văn hay giao tiếp số trong môn Ngoại ngữ. - Đào tạo giáo viên:
Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng số, đồng thời cung cấp công cụ và nền tảng công nghệ hỗ trợ giảng dạy. - Phát triển hạ tầng công nghệ:
Cải thiện cơ sở vật chất, đầu tư vào kết nối Internet và thiết bị học tập để tạo điều kiện tốt nhất cho cả giáo viên và học sinh. - Kiểm tra và cải tiến liên tục:
Sử dụng các công cụ đánh giá để đo lường hiệu quả và điều chỉnh chương trình giảng dạy dựa trên phản hồi thực tế.
Xây dựng xã hội số: Không để ai bị bỏ lại phía sau
Một trong những mục tiêu quan trọng của “Bình dân học vụ số” là giảm thiểu khoảng cách số giữa các vùng miền, đảm bảo mọi người đều có cơ hội tiếp cận công nghệ. Tại các khu vực khó khăn, phong trào lớp học không biên giới, kết nối học sinh vùng cao với giáo viên giỏi ở thành phố, là một ví dụ điển hình.
Ngoài ra, việc hợp tác với các công ty công nghệ để tổ chức thực hành, đưa mô hình quốc tế thành công vào Việt Nam sẽ giúp thúc đẩy nhanh quá trình này.
“Bình dân học vụ số” – Chìa khóa mở ra tương lai
Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà chuyển đổi số là xu hướng tất yếu. Xây dựng “Bình dân học vụ số” không chỉ là một giải pháp mang tính thời điểm, mà còn là chìa khóa để mở ra cánh cửa tương lai.
Để đạt được mục tiêu này, cần có sự chung tay từ chính phủ, nhà trường, doanh nghiệp và toàn xã hội. Khi đó, mỗi người dân Việt Nam không chỉ là một “công dân số” mà còn là một nhân tố góp phần xây dựng xã hội số hiện đại, nhân văn và phát triển bền vững.