Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa ban hành Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT, quy định về Khung năng lực số cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đây là bước đi quan trọng giúp định hướng và phát triển năng lực số, không chỉ đối với học sinh mà còn cho giáo viên và các cơ sở đào tạo.
Khung năng lực số sẽ trở thành công cụ soi chiếu, giúp các trường học điều chỉnh chương trình giảng dạy để đáp ứng yêu cầu của thời đại số. Đồng thời, giáo viên cũng cần được đào tạo và hỗ trợ để đi trước một bước, dẫn dắt học sinh trong quá trình tiếp cận công nghệ.
Khung Năng Lực Số – Cơ Sở Để Định Hướng Giáo Dục Hiện Đại
1. Mục Đích Và Phạm Vi Áp Dụng
Thông tư 02 có hiệu lực từ ngày 11/3/2025, áp dụng cho:
- Các cơ sở giáo dục và đào tạo thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.
- Người học từ bậc mầm non đến đại học.
- Các tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động giáo dục và đào tạo.
Theo TS. Trương Tiến Tùng, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mở Hà Nội, Khung năng lực số đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng và đánh giá chương trình đào tạo, cụ thể:
- Là cơ sở để thiết kế chương trình giáo dục từ phổ thông đến đại học.
- Giúp kiểm tra, đánh giá và công nhận năng lực số của người học.
- Làm nền tảng để đối sánh giữa các chương trình giáo dục và khung năng lực số quốc tế.
Từ góc độ giáo dục phổ thông, thầy Hoàng Minh, Hiệu trưởng Trường THPT Phú Bài (Huế), nhấn mạnh rằng năng lực số nên được tích hợp vào các môn học trong chương trình GDPT 2018, thay vì tách thành một môn học riêng. Điều này giúp học sinh tiếp cận công nghệ một cách tự nhiên, có tính ứng dụng cao, thay vì chỉ học lý thuyết rời rạc.
2. Tích Hợp Năng Lực Số Vào Chương Trình Học
PGS.TS Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin – Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), đánh giá Thông tư 02 mang tính mở và linh hoạt, giúp các cơ sở đào tạo chủ động tích hợp năng lực số vào các môn học.
Việc đưa năng lực số vào từng môn học không chỉ giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, mà còn tận dụng tối đa công nghệ trong học tập, giảm bớt áp lực thời lượng học tập của học sinh.
Ngoài ra, các cơ sở đào tạo cần có chuẩn đầu ra về năng lực số, làm cơ sở để kiểm tra đánh giá học sinh, đảm bảo học sinh tốt nghiệp có khả năng sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, thực tế.
Vai Trò Của Giáo Viên Trong Việc Phát Triển Năng Lực Số Cho Học Sinh
1. Người Thầy Phải Đi Trước Một Bước
Hiện nay, sự phát triển của AI, dữ liệu lớn (Big Data) và công nghệ số đang thay đổi mạnh mẽ cách thức học tập và giảng dạy. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều giáo viên chưa thực sự theo kịp xu hướng công nghệ.
- Một số giáo viên chưa thành thạo công nghệ trong giảng dạy, dẫn đến khoảng cách giữa giáo viên và học sinh ngày càng lớn.
- Việc sử dụng ChatGPT và các công cụ AI trong học tập khiến học sinh có thể gian lận hoặc quá phụ thuộc vào công nghệ, trong khi giáo viên chưa có đủ công cụ để kiểm soát.
- Thiếu khung năng lực số dành riêng cho giáo viên, khiến nhiều thầy cô chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng số.
Do đó, để triển khai thành công Khung năng lực số cho người học, cần hỗ trợ giáo viên trước tiên.
2. Đào Tạo Và Hỗ Trợ Giáo Viên Ứng Dụng Năng Lực Số
Theo PGS.TS Hồ Quốc Bằng, Phó Trưởng ban Đào tạo, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, việc hỗ trợ giáo viên cần thực hiện đồng bộ qua nhiều giải pháp:
- Tổ chức các khóa đào tạo năng lực số dành riêng cho giáo viên, giúp họ cập nhật công nghệ, AI, dữ liệu lớn, và phương pháp giảng dạy số.
- Hướng dẫn giáo viên cách kiểm soát AI trong học tập, giúp họ nhận diện bài làm do AI hỗ trợ, tránh tình trạng học sinh lạm dụng công nghệ mà không phát triển tư duy cá nhân.
- Xây dựng nền tảng học tập số, giúp giáo viên có thể tận dụng kho học liệu trực tuyến, công cụ giảng dạy ảo, phần mềm đánh giá năng lực số của học sinh.
Giảm Khoảng Cách Số – Đảm Bảo Công Bằng Trong Tiếp Cận Công Nghệ
Một trong những thách thức lớn khi triển khai Khung năng lực số là sự chênh lệch trong điều kiện tiếp cận công nghệ giữa các vùng miền.
PGS.TS Đỗ Văn Hùng nhấn mạnh rằng, trong khi học sinh ở thành phố có điều kiện tiếp cận thiết bị học tập hiện đại, thì nhiều học sinh ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo vẫn chưa có cơ hội tiếp cận công nghệ một cách đầy đủ.
Để đảm bảo một nền giáo dục số công bằng, cần có lộ trình hỗ trợ cụ thể:
- Đầu tư hạ tầng công nghệ, thiết bị học tập cho các vùng khó khăn.
- Hỗ trợ giáo viên vùng khó tiếp cận nền tảng đào tạo số, tránh tình trạng giáo viên thiếu kỹ năng số khi dạy học sinh có điều kiện tiếp cận công nghệ cao.
- Tạo học liệu số miễn phí, giúp học sinh có thể học tập linh hoạt, không bị hạn chế bởi điều kiện kinh tế.
Khung Năng Lực Số – Nền Tảng Cho Giáo Dục Tương Lai
Tại Tọa đàm về Khung năng lực số cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân, ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), khẳng định Khung năng lực số là nền tảng cho giáo dục số trong tương lai.
- Giúp người học phát triển kỹ năng số toàn diện, sẵn sàng thích nghi với thị trường lao động số hóa.
- Làm cơ sở cho các cơ sở giáo dục xây dựng chương trình đào tạo, đảm bảo người học tiếp cận công nghệ theo đúng cấp độ.
- Giúp giảm thiểu sự chênh lệch trong tiếp cận công nghệ, đảm bảo tất cả học sinh đều có cơ hội phát triển năng lực số.
Việc triển khai Khung năng lực số thành công không chỉ giúp học sinh sử dụng công nghệ hiệu quả, mà còn giúp giáo viên đi trước một bước, trở thành người dẫn dắt trong kỷ nguyên số.
Ngành giáo dục cần sớm có kế hoạch triển khai đồng bộ, từ việc đào tạo giáo viên, đầu tư hạ tầng, xây dựng tài liệu số đến việc kiểm tra đánh giá năng lực số của học sinh theo từng cấp độ.
Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội, nhằm hướng tới một nền giáo dục hiện đại, công bằng và bền vững trong thời đại số.