Việc các trường học tư thục hoặc trung tâm tiếng Anh rơi vào cảnh vỡ nợ không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn kéo theo nhiều hệ lụy lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến phụ huynh và học sinh. Những vụ việc như của Apax Leaders hay Trường quốc tế Mỹ Việt Nam (AISVN) đã gây lo lắng trong cộng đồng, khiến nhiều phụ huynh rơi vào cảnh phải… đòi lại học phí, đồng thời làm nổi bật những lỗ hổng pháp lý trong quản lý và điều hành giáo dục tư thục.
Phụ huynh trở thành “người đi đòi nợ bất đắc dĩ”
Anh P., một phụ huynh tại TP.HCM, chia sẻ câu chuyện của mình về việc đóng hơn 100 triệu đồng cho hai gói học tiếng Anh tại Apax Leaders cho con. Tuy nhiên, chỉ sau ba tháng, trung tâm bất ngờ đóng cửa, khiến anh phải chuyển từ việc đưa con đi học sang… đòi lại tiền. Câu chuyện của anh P. không phải là trường hợp hiếm, khi ngày càng nhiều phụ huynh rơi vào tình trạng tương tự.
Có những người đã đóng hàng chục triệu đồng cho các khóa học IELTS với hy vọng con sẽ đạt mục tiêu. Nhưng khi trung tâm không đáp ứng được cam kết, việc hoàn lại học phí trở thành vấn đề nan giải. Thậm chí, một số nhóm phụ huynh còn phải đấu tranh để yêu cầu các trường quốc tế trả lại học phí đã đóng.
Lỗ hổng pháp lý trong quản lý tài chính giáo dục
Một trong những nguyên nhân khiến phụ huynh gặp khó khăn trong việc đòi lại học phí nằm ở những lỗ hổng pháp lý trong lĩnh vực giáo dục tư thục. Theo Nghị định 81 của Chính phủ, các cơ sở giáo dục được yêu cầu thu học phí theo từng tháng. Tuy nhiên, thực tế nhiều trung tâm lại biến tấu thành các “gói đầu tư giáo dục” hay “hợp đồng đồng hành”, yêu cầu phụ huynh đóng trước hàng trăm triệu đồng.
Đáng chú ý, nhiều cơ sở xem việc đóng tiền trước như một hình thức huy động vốn. Phụ huynh đầu tư vào các “gói giáo dục” với cam kết học phí giảm hoặc miễn phí cho con trong nhiều năm. Về bản chất, đây là hình thức huy động vốn, nhưng lại thiếu quy định rõ ràng từ phía pháp luật, khác hẳn với các lĩnh vực như bất động sản vốn có những ràng buộc pháp lý cụ thể.
Rủi ro khi trường học mất khả năng chi trả
Nếu một cơ sở giáo dục tư thục gặp khó khăn tài chính hoặc mất khả năng chi trả, vấn đề không chỉ dừng lại ở việc giải quyết các khoản tiền đã thu trước. Giáo dục đòi hỏi tính ổn định và liên tục, điều này khác biệt với các ngành kinh doanh khác. Tuy nhiên, trong Luật Giáo dục và các quy định hiện hành, chưa có điều khoản cụ thể về trường hợp trường học phá sản hoặc ngưng hoạt động.
Điều này dẫn đến tình trạng lúng túng của các cơ quan chức năng khi đối mặt với trường hợp như Trường quốc tế Mỹ Việt Nam (AISVN) phải tạm thời dừng hoạt động. Hiện tại, biện pháp tạm thời của Sở GD&ĐT TP.HCM là vận động các trường khác tiếp nhận học sinh chuyển sang nếu có nhu cầu, nhưng đây không phải là giải pháp dài hạn.
Vai trò của kiểm định và quản lý rủi ro
Một điểm yếu khác trong hệ thống quản lý giáo dục tư thục tại Việt Nam là khâu kiểm định và giám sát các cơ sở giáo dục. Trên lý thuyết, các trung tâm Anh ngữ và trường tư thục đều phải được kiểm tra thường xuyên bởi các cơ quan chức năng hoặc các tổ chức kiểm định độc lập. Tuy nhiên, khi một cơ sở giáo dục rơi vào khủng hoảng tài chính, vai trò của các cơ quan này lại trở nên mờ nhạt.
Ở các nước như Singapore, các tổ chức kiểm định độc lập hoạt động hiệu quả, liên tục cung cấp đánh giá về tình hình hoạt động của các cơ sở giáo dục tư thục. Nhờ vậy, phụ huynh có thể sớm nhận biết những rủi ro tiềm ẩn và đưa ra quyết định phù hợp. Điều này là một gợi ý hữu ích cho Việt Nam trong việc xây dựng hệ thống kiểm định và quản lý giáo dục tư thục minh bạch hơn.
Xã hội hóa giáo dục cần sự kiểm soát chặt chẽ
Xã hội hóa giáo dục là một chính sách đúng đắn, giúp giảm áp lực cho hệ thống trường công lập và mang đến sự đa dạng trong lựa chọn học tập cho học sinh. Tuy nhiên, những vụ việc vỡ nợ tại các cơ sở giáo dục tư thục cho thấy cần có sự can thiệp mạnh mẽ hơn từ phía Nhà nước để đảm bảo quyền lợi của phụ huynh và học sinh.
Việc thiết lập những quy định rõ ràng về quản lý tài chính, kiểm định chất lượng và xử lý trường hợp mất khả năng chi trả sẽ giúp ngăn chặn các rủi ro và bảo vệ lợi ích của phụ huynh. Bên cạnh đó, sự tham gia của các tổ chức kiểm định độc lập cũng là cần thiết để đảm bảo sự minh bạch trong hoạt động của các cơ sở giáo dục tư thục.
Kết luận: Cần một hành lang pháp lý vững chắc cho giáo dục tư thục
Những vụ việc liên quan đến việc các trường học tư thục vỡ nợ đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về những lỗ hổng trong quản lý giáo dục tại Việt Nam. Để bảo vệ quyền học tập của học sinh và lợi ích của phụ huynh, cần thiết phải có những điều chỉnh trong khung pháp lý và nâng cao hiệu quả của hệ thống kiểm định.
Một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch sẽ giúp đảm bảo sự ổn định cho hệ thống giáo dục, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục tư thục. Đồng thời, nó cũng sẽ giúp phụ huynh yên tâm hơn khi đầu tư vào tương lai học tập của con em mình, tránh những rủi ro không đáng có như hiện nay.