Những nét văn hóa truyền thống đang dần được lồng ghép vào hoạt động giáo dục, giúp học sinh hiểu, yêu và trân trọng bản sắc dân tộc. Tại nhiều trường học, đặc biệt là các trường vùng cao, trường dân tộc nội trú, các hoạt động mừng Tết không chỉ mang ý nghĩa vui xuân, mà còn là cơ hội để học sinh tiếp cận với những giá trị văn hóa truyền thống một cách gần gũi, thực tế.
Gìn giữ bản sắc dân tộc qua hoạt động Tết
1. Học sinh trải nghiệm nét đẹp truyền thống
Trước kỳ nghỉ Tết, Trường THCS Thạch Giám (huyện Tương Dương, Nghệ An) đã tổ chức chương trình “Tết sum vầy”, mang đậm dấu ấn văn hóa các dân tộc miền núi. Học sinh được tham gia:
- Gói bánh chưng, bánh tét, hiểu ý nghĩa của từng loại bánh.
- Trang trí mâm cỗ ngày Tết theo phong tục của người Thái, Khơ Mú.
- Trình diễn trang phục dân tộc, múa lăm vông, nhảy sạp, tái hiện đời sống sinh hoạt của đồng bào.
Theo cô Mạc Thị Thảo, Chủ tịch Công đoàn nhà trường, bên cạnh sự phát triển của kinh tế – xã hội, nhiều nét văn hóa dân tộc đang dần mai một, cần được gìn giữ và truyền lại cho thế hệ sau. Chương trình Tết chính là cách giúp học sinh hiểu rằng:
- Vì sao bánh chưng vuông, bánh dày tròn?
- Hoa văn trên trang phục truyền thống có ý nghĩa gì?
- Điệu khắc luống gắn liền với nghề trồng lúa như thế nào?
Những hoạt động này không chỉ mang đến niềm vui ngày Tết, mà còn giúp học sinh thêm yêu bản sắc dân tộc, trân trọng những giá trị truyền thống.
2. Trường dân tộc nội trú – Không gian văn hóa đặc sắc
Tại Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú THCS Mường Lống (huyện Kỳ Sơn, Nghệ An), nơi 100% học sinh là người Mông, ngày Tết trở thành dịp đặc biệt để các em thể hiện bản sắc dân tộc mình.
Theo thầy Lô Khăm Phu, Hiệu trưởng nhà trường, người Mông có ý thức gìn giữ bản sắc rất cao. Vì vậy, nhà trường luôn tôn trọng văn hóa học sinh, tổ chức nhiều hoạt động để các em có thể:
- Diện trang phục truyền thống, trang trí gian hàng với cành đào, cành mận.
- Gói bánh chưng, bánh tét, bánh gạo nếp theo phong tục người Mông.
- Học về phong tục, tín ngưỡng truyền thống, đồng thời nâng cao nhận thức về việc bỏ những phong tục lạc hậu như tảo hôn, hôn nhân cận huyết.
Tết không chỉ là dịp vui chơi, mà còn là cơ hội để nhà trường giáo dục học sinh về các giá trị văn hóa và ý thức tuân thủ pháp luật, đảm bảo học sinh trở lại trường đúng lịch sau kỳ nghỉ Tết.
Gắn văn hóa truyền thống với giáo dục hiện đại
Không chỉ các trường dân tộc nội trú, nhiều trường học tại Nghệ An cũng sáng tạo các hình thức kết hợp văn hóa truyền thống với giáo dục hiện đại, giúp học sinh vừa học vừa khám phá bản sắc quê hương.
1. Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu: Viết câu đối ngày Tết
Tại Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu, cuộc thi viết câu đối trở thành hoạt động được cả học sinh và giáo viên yêu thích. Các câu đối xoay quanh mùa xuân, quê hương, đất nước, truyền thống hiếu học.
Học sinh không chỉ thể hiện tài năng ngôn ngữ, mà còn:
- Trang trí câu đối đẹp mắt, viết thư pháp sáng tạo.
- Làm quen với nghệ thuật chơi chữ, đối câu, một phần không thể thiếu trong văn hóa Tết xưa.
2. Trường Tiểu học Hưng Bình: Gắn văn hóa với giáo dục kỹ năng sống
Chương trình “Xuân ấm áp – Tết yêu thương” của Trường Tiểu học Hưng Bình kéo dài 2 ngày, mang đến chuỗi hoạt động vừa học vừa chơi:
- Học sinh cùng phụ huynh gói bánh chưng, trang trí cây mai, cây đào.
- Gala văn nghệ, đốt lửa trại mang đến không khí Tết rộn ràng.
- Ngày hội STEM chủ đề chào Xuân giúp học sinh khám phá khoa học qua lăng kính văn hóa.
- Ngày hội Tiếng Anh “Ngày Tết quê em”, nơi học sinh giới thiệu văn hóa Tết bằng tiếng Anh, rèn kỹ năng ngôn ngữ.
- Phiên chợ ẩm thực, không chỉ giúp học sinh trải nghiệm ẩm thực truyền thống, mà còn có ý nghĩa nhân văn: một phần lợi nhuận được quyên góp cho học sinh khó khăn.
Theo cô Nghiêm Thị Mai Oanh, Phó Hiệu trưởng nhà trường:
“Chúng tôi muốn học sinh trải nghiệm văn hóa Tết bằng cách trực quan nhất, để các em cảm nhận và ghi nhớ sâu sắc hơn.”
Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh hiểu về Tết cổ truyền, mà còn dạy các em tinh thần tương thân, tương ái, biết chia sẻ yêu thương với những bạn có hoàn cảnh khó khăn.
Tết không chỉ là ngày vui, mà còn là bài học ý nghĩa
Các chương trình Tết trong trường học không chỉ đơn thuần là hoạt động vui chơi, mà còn mang giá trị giáo dục sâu sắc:
- Dạy học sinh về văn hóa truyền thống, giúp các em thêm tự hào về bản sắc dân tộc.
- Tạo cơ hội kết nối thầy cô, học sinh và gia đình, xây dựng tình đoàn kết trong trường học.
- Giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, từ giao tiếp, hợp tác đến tư duy sáng tạo.
- Góp phần giáo dục nhân cách, đặc biệt là tinh thần nhân ái, sẻ chia.
Giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức sách vở, mà còn là giúp học sinh hiểu về giá trị cốt lõi của cuộc sống. Những chương trình như vậy chính là cách để văn hóa truyền thống không bị mai một, mà được kế thừa và phát triển qua từng thế hệ.